سجایا و مکارم اخلاقی امام عصر ‏(ع)

سجایا و مکارم اخلاقی امام مهدی ‏(ع) را دو گونه می‏توان توصیف کرد: نخست، بر اساس آیات و روایاتی که در توصیف پیامبر گرامی اسلام (ص) وارد شده‏اند؛ زیرا آن حضرت از نظر ویژگی‏های اخلاقی نیز شبیه‏ ترین مردم به حضرت ختمی مرتبت ‏(ص) است. دوم، بر اساس روایاتی که به طور خاص به توصیف سجایای اخلاقی آن حضرت پرداخته‏اند.

 قرآن کریم در آیات متعدّدی به توصیف پیامبر خاتم‏ (ص) پرداخته و آن حضرت را به دلیل ویژگی‏های برجسته و منحصر به فردش ستوده است که از آن جمله می‏توان آیات زیر را برشمرد:

 1. خداوند کریم، ویژگی نرم‏خویی پیامبر اکرم ‏(ص) را یادآور شده است و می‏فرماید اگر چنین نبودی، مردم از پیرامون تو پراکنده می‏شدند:

پس با بخشایشی از [سوی] خداوند، با آنان نرم‏خویی ورزیدی و اگر درشت‏خویی سنگ‏دل می‏بودی، از دورت می‏پراکندند... .¹

 2. در آیه‏ ای دیگر، خداوند متعال به دل‏سوزی، احساس مسئولیت، خیرخواهی و مهر و محبّت بی‏پایان رسول خاتم‏(ص) نسبت به امّتش اشاره کرده است و می‏فرماید:

بی‏گمان، پیامبری از [میان] خودتان نزد شما آمده است که هر رنجی ببرید، بر او گران است. بسیار خواستار شماست؛ با مؤمنان، مهربانی بخشاینده است.²

 3. یکی دیگر از آیات قرآن، به رحمت بودن پیامبر اکرم ‏(ص) برای همة جهانیان توجّه کرده است و می‏فرماید: «و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستاده‏ایم».³

 4. خداوند در آیة دیگری از قرآن در مقام ستایش خلق و خوی بی‏نظیر پیامبر اسلام (ص) می‏فرماید: «و به راستی، تو را خویی است سترگ».⁴

 با توجّه به آنچه گذشت، می‏توان گفت خاتم اوصیا نیز چون

خاتم پیامبران، مظهر نرم‏خویی، دل‏سوزی، خیرخواهی، مهر، محبّت، گذشت و خلق و خوی شایسته و سترگ بوده و رحمتی برای همة جهانیان است.

امام باقر (ع) در توصیف ویژگی‏های امام مهدی‏ (ع) می‏فرماید: رو پایان جهان فرانمی‏رسد تا اینکه خداوند گرامی و بلندمرتبه مردی از ما اهل‏بیت را برانگیزد. او به کتاب خدا عمل می‏کند و هیچ منکری را در شما مشاهده نمی‏کند مگر اینکه با آن مخالفت می‏کند.»

 در مورد خصال اخلاقی حضرت مهدی ‏(ع)، به طور خاص، روایات متعدّدی از طریق شیعه و اهل سنّت نقل شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‏کنیم:

1. ابن حماد در کتاب خود، از یکی از راویان اهل سنّت در مورد ویژگی‏های امام مهدی ‏(ع) چنین نقل می‏کند:

نشانة مهدی این است که بر کارگزاران [دولت خویش]، سخت‏گیر، بسیار بخشنده و با مستمندان، مهربان است.⁵

2. امام باقر (ع) در توصیف ویژگی‏های امام مهدی ‏(ع) می‏فرماید:

رو پایان جهان فرانمی‏رسد تا اینکه خداوند گرامی و بلندمرتبه مردی از ما اهل‏بیت را برانگیزد. او به کتاب خدا عمل می‏کند و هیچ منکری را در شما مشاهده نمی‏کند مگر اینکه با آن مخالفت می‏کند.»⁶

3. امام صادق ‏(ع) نیز در پاسخ این پرسش که امام چگونه شناخته می‏شود، می‏فرماید:

«[امام را] با آرامش و وقار [...] و نیز با حلال و حرام و نیازمندی مردم به او، در صورتی که او خود به هیچ کس نیاز ندارد، [می‏توان شناخت].»⁷

4. امام رضا (ع) در بیان ویژگی کلّی امامان معصوم‏ (ع)، سخنان ارزشمندی دارد که بر اساس آن می‏توان به توصیف امام مهدی‏(ع) نیز پرداخت. آن حضرت می‏فرماید:

«او به مردم از خودشان سزاوارتر و از پدران و مادرانشان برای آنها دل‏سوزتر است. او از همة مردم در برابر خدا، متواضع‏تر و در عمل به آنچه خود بدان فرمان می‏دهد، سخت‏کوش‏تر و در دوری گزیدن از آنچه خود از آن نهی می‏کند، خوددارتر است.»⁸

5. حضرت رضا (ع) در ادامه می‏فرماید:

«او [با دو نشانه] شناخته می‏شود: دانش [بی‏کران] و استجابت دعا و اینکه او از همة رویدادها، پیش از رخ دادن‏شان خبر می‏دهد. همة اینها به سبب پیمانی است که از سوی پیامبر خدا با او بسته شده و وی آن را به وسیلة پدران خود از آن حضرت به ارث برده است.»⁹

 چنانکه ملاحظه می‏شود ویژگی‏های موعود اسلامی چنان دقیق و بی‏کم و کاست بیان شده است که زمینة هرگونه اشتباه و خطا در تشخیص مصداق حقیقی این موعود را از بین می‏برد و راه را بر مدّعیان دروغین می‏بندند.

 امیدواریم که خداوند متعال توفیق دیدار شبیه‏ ترین مردم به رسول خدا (ص) و طاووس اهل بهشت را روزی همة ما گرداند.

ماهنامه موعود شماره 112